مطالعه تطبیقی نقش انگیزه در حقوق کیفری ایران و انگلستان

یکی از مفاهیم مورد بحث در حقوق جزا، انگیزه ارتکاب جرم است. به عقیده بسیاری ار حقوق دانان و به عنوان یک اصل در حقوق جزا، انگیزه در تحقّق جرم و تعیین نوع و میزان مجازات تأثیری ندارد. حال این که، این سخن با هدف حقوق جزا که پیشگیری از اعمال مجرمانه و برقراری عدالت و تضمین نظم عمومی با اعمال مجازات و اجرای آنها با توجّه به شخصیّت واقعی هر یک از مرتکبین است، منافات دارد. بنابراین، نمی تواند به طور کامل به انگیزه های شخص در ارتکاب جرم بی توجّه باشد. با بررسی در قوانین جزایی این واقعیت آشکار می شود که بر این اصل استثنائاتی نیز وارد شده است و مقننین در مواردی انگیزه مرتکبین را چه در احراز و تحقّق جرم و چه در تعیین مجازات و ضمانت اجرای کیفری مدنظر قرار داده اند. بنابراین تأثیر انگیزه در مسئولیت کیفری را نمی توان انکار کرد و با توجّه به شرافتمندانه یا نامشروع بودن انگیزه ارتکاب جرم، در اعمال مجازات، تخفیف و یا تعلیق مجازات در قوانین موضوعه ایران و انگلستان چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم نقش به سزایی ایفا می کند. مستقیم از این جهت که در برخی موارد خاص، خود قانون گذار صراحتاً توجّه به انگیزه و اهمیّت آن را در تحقّق جرم و یا تعیین مجازات، مورد تأکید قرار داده است. و غیرمستقیم بدین دلیل که قضات، علی الاصول در چهارچوب قانون اختیار کافی جهت تطبیق مجازات با شخصیّت مجرمین و از جمله انگیزه مرتکبین در ارتکاب جرم را دارند. با این وجود، می توان گفت وجود انگیزه برخلاف قواعد سنّتی حقوق جزا در ارتکاب جرم و تعیین مجازات نقش به سزایی دارد و بعضاً مورد تشدید یا باعث تخفیف مجازات می گردد.